پیش گفتار:
تقسیم بندی تاریخ زمین بر پایه پیدایش و تکامل پوسته جامد زمین یا «لیتوسفر» زمین و همچنین تکامل موجودات روی زمین یا «بیوسفر» از بدو پیدایش زمین تا زمان حال انجام می پذیرد. ساده ترین واحدی که در بخش بندی گذشت زمان در لایه های رسوبی بکار می رود، «بیوزون» یا محدوده زنده زی است. در واقع به مجموعه رسوباتی که در آن یک گونه فسیلی جانوری یا گیاهی دریایی با ارزش چینه شناسی مشخص قرار داشته باشد، بیوزون گفته می شود.
واحد بزرگتر از بیوزون که در زمانسنجی لایه های رسوبی بکار می رود را «اشکوب» یا «Stage» می گویند که شامل مجموعه لایه های رسوبی با فسیل های شاخص هست که در مکان معینی مورد مطالعه قرار می گیرد. معمولاً نام اشکوب ها از نام محلی که مطالعه در آن مکان انجام شده است، برداشته می شود.
مجموعه چند اشکوب یک «سیستم» یا «دوره» یا «Range» را تشکیل می دهد که نام گذاری آن بر پایه نام منطقه، نام جنس رسوبات و یا نام فسیل های شاخصی که در آن مطالعه شده است، برگزیده می شود.
سرانجام این تقسیم بندی ها به «دوران» منتهی می شود که شامل چند سیستم مرتبط به هم هستند که با مرز مطالعاتی و شواهد دیرینه شناسی و چینه شناسی و … از هم جدا می شوند.
تقسیم بندی دوران ها بر اساس انقراض یا پیدایش گونه ای از فسیلها به دلایل متعدد شناخته شده در عرصه جهانی، صورت می پذیرد. به عبارتی عواملی مانند تغییرات مهمی که در عالم جانوری و گیاهی در راستای تکامل رخ داده و یا عواملی همچون ابرپدیده های کوهزایی و … می تواند این مرزبندی ها را ایجاد کند.
بطور کلی تاریخ حیات بر روی زمین را در چندین نوع تقسیم بندی شاهد هستیم. مطرح ترین تقسیم بندی تاریخ زمین را به چهار دوران تقسیم می کند.
۱ – دوران پیش از دوران اول یا دوران «پرکامبرین» است که بیش از ۴۰۰۰ میلیون سال را شامل می شود. به بخش پایانی آن که حیات آغازین در آن قابل بررسی هست، «پروتروزوئیک» گفته می شود.
۲ – دوران اول یا پالئوزوئیک که تقریبا از ۵۸۰ میلیون سال پیش تا ۲۵۰ میلیون سال پیش را شامل می شود. (حدود ۳۳۰ میلیون سال)
۳ – دوران دوم یا «مزوزوئیک» که تقریباً از ۲۵۰ میلیون سال پیش شروع شده و تا ۶۶٫۵ میلیون سال پیش ادامه می یابد. (حدود ۱۷۵ میلیون سال)
۴ – دوران سوم یا «سنوزوئیک» از حدود ۶۶٫۵ میلیون سال پیش تا زمان حال ادامه یافته است.
دوره پروتروزوئیک که همزمان با آغاز پیدایش حیات تک سلولی و سپس چند سلولی بر روی زمین است، با کاهش نسبی استروماتولیت ها پایان یافته و با پیدایش تریلوبیت ها دوران نخست یا پالئوزوئیک آغاز می گردد.